Myślenie o przyszłości w kategorii wielu prawdopodobnych scenariuszy pozwala lepiej przygotować się na nieoczekiwane zdarzenia, zmniejszyć niepewność i sprawnie podejmować strategiczne decyzje. Potrzeba gotowości na nowe wyzwania wynika z obecnego tempa i zakresu zmian, które przejawiają się tendencją do zastępowania przemysłowych modeli, opartych na produkcji i innowacji, modelami opartymi na wiedzy i wykorzystaniu nowoczesnych technologii. Pojawia się konieczność aktywnego odkrywania przyszłości oraz jej kreowania za pomocą analiz prospektywnych.
Analizy prospektywne mogą przyjmować różnorodne formy, takie jak prognozowanie, rozpoznanie trendów rozwoju technologii kluczowych oraz foresight. Planowanie przyszłości z wykorzystaniem metod foresightowych może okazać się przydatne na różnych poziomach – kraju, regionu, branży lub przedsiębiorstwa. Najnowsze publikacje, przygotowywane przez Grupę ds. Foresightu Technologicznego Fundacji Platforma Przemysłu Przyszłości: raport oraz poradnik, poświęcono zatem tematyce foresightu w przedsiębiorstwie – tzw. foresightu korporacyjnego.
Potrzeba przygotowania tego typu opracowań wynikała z zaobserwowanej luki w zdolnościach współczesnych firm z radzeniem sobie z dynamicznymi zmianami technologicznymi w wielu branżach. Wiele przedsiębiorstw odczuwa negatywne skutki transformacji w kierunku czwartej rewolucji przemysłowej. Podjęcie prac nad przygotowaniem publikacji wynikało również z potrzeby rozpoznania poziomu dostępności i zróżnicowania istniejącej oferty usług komercyjnych, związanych z foresightem technologicznym.
Obecnie można zauważyć rosnące zainteresowanie zagadnieniami związanymi z przyszłością wśród różnych grup interesariuszy. Metody foresightu korporacyjnego oraz tworzenie scenariuszy przyszłości są pomocne nie tylko w budowaniu skutecznych strategii oraz wdrażaniu przełomowych innowacji, ale mogą również stanowić podstawę do przygotowania wartościowych i ciekawych treści, wykorzystywanych np. w komunikacji marketingowej lub procesie budowania pozytywnego wizerunku firmy. Foresight jest szczególnie przydatny wtedy, gdy na rynku pojawiają się nagłe zmiany. Ułatwia firmom rozpoznawanie trendów w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu oraz zwiększa ich odporność na zdarzenia o charakterze kryzysowym.
W raporcie, dotyczącym foresightu technologicznego realizowanego przez przedsiębiorstwa, zaprezentowano przegląd dotychczasowych wyników badań nad metodyką foresightu korporacyjnego, zidentyfikowano główne ośrodki badawcze zajmujące się tą dziedziną oraz przedstawiono analizę międzynarodowej oferty usług komercyjnych w tym zakresie. Zidentyfikowano kluczowe projekty badawcze, finansowane w ramach programów ramowych Unii Europejskiej, które odnosiły się do tematyki związanej z foresightem technologicznym przedsiębiorstw. Wykazano duży stopień rozproszenia wiedzy i kompetencji dotyczących foresightu korporacyjnego. Lukę w dostępności usług, nakierowanych na realizację analiz prospektywnych, dostrzeżono w szczególności w obrębie rynku krajowego. W ramach poradnika scharakteryzowano natomiast najważniejsze metody, które można zastosować w celu poprawnej identyfikacji i zweryfikowania różnych scenariuszy przyszłości, które mogą dotyczyć:
- transformacji cyfrowej i tworzenia nowych technologii;
- nowych wzorców konsumpcji oraz przewidywania wymagań i zachowań klientów
- zawirowań na rynkach, w tym wyłaniania się i załamywania istniejących łańcuchów wartości;
- nowych obszarów biznesowych i branż przyszłości;
- strategii rozwoju (np. opartej na rachunku kosztów, strategii zróżnicowania) lub weryfikacji modelu biznesowego;
- wdrażania innowacyjnych produktów i procesów wytwórczych jako kluczowego elementu budowania przewagi konkurencyjnej.
Poradnik daje możliwość zapoznania się z szeregiem praktycznych metod, możliwych do wykorzystania w obrębie foresightu korporacyjnego. Zaprezentowano w nim dużą liczbę przykładów i wskazówek odnośnie sposobu realizacji i kryteriów doboru metod foresightu w zależności od przyjętej perspektywy czasowej. Wśród opisanych metod znalazły się, m.in., crowdsourcing, planowanie scenariuszy, symulacje i gry, „słabe sygnały” i „dzikie karty”, metoda delficka, krzyżowa analiza wpływu, drzewa istotności i inne. Publikacje łącznie stanowią kompendium wiedzy na temat foresightu korporacyjnego, dzięki odniesieniu do różnych źródeł: polskich i zagranicznych artykułów naukowych, publikacji zwartych, raportów z krajowych i zagranicznych inicjatyw foresightowych (m.in., Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, Foresight technologiczny przemysłu – InSight2030) oraz baz danych nt. zrealizowanych projektów.
Z punktu widzenia zarządzania wiedzą foresight to proces filtrowania, doskonalenia tworzenia wiedzy i systematycznego identyfikowania strategicznych obszarów i technologii, oparty na pozyskanych danych, informacji, eksperckiej mądrości i doświadczeniu. Foresight może być szczególnie pomocny podczas poszukiwania odpowiedzi na pytania, które pojawiają się razem z transformacją cyfrową, dynamiczną sytuacją na rynku oraz innowacjami technologicznymi, które zmieniają globalne łańcuchy dostaw i modele biznesowe. Istotne jest zatem wspieranie rozwoju metod foresightowych, bazujących nie tylko na statycznej analizie otoczenia, ale również takich metod, które opierają się na współdzieleniu wiedzy na temat przyszłych kierunków rozwoju.
Niniejszy raport powstał w ramach prac Think Tanku powołanego przez Platformę Przemysłu Przyszłości. Autorami raportu są prof. dr hab. Marzenna Anna Weresa, dr hab. Arkadiusz Kowalski, prof. SGH, dr hab. Małgorzata S. Lewandowska, prof. SGH.
Zapraszamy również do wysłuchania wywiadu z dr Joanną Łabędzką – naukowiec, specjalista w zakresie inżynierii systemów, zarządzania wiedzą, informatyki stosowanej, wykładowca Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Od ponad 15 lat związana z sektorem B+R m.in. w zakresie zaawansowanych technologii, Przemysłu 4.0, foresightu technologicznego oraz transformacji cyfrowej. W obszarze aplikacyjnym, posiada wieloletnie doświadczenie w zarządzaniu projektami oraz projektowaniu systemów wspomagania decyzji, repozytoriów wiedzy, wirtualnych platform informatycznych. Autorka/współautorka ponad 70 publikacji, w tym prac naukowych, monografii, ekspertyz i raportów.
Pełny raport dostępny poniżej.
Już niebawem w Biblioteka 4.0 ukaże się również publikacja dotycząca transformacji sektora węglowego w Polsce. Dostępne są już raporty „Metodyk foresightu technologicznego”, „Ulgi i zwolnienia podatkowe wspierające innowacyjność przedsiębiorstw” oraz „Zmiany wywołane pandemią COVID-19 w sektorze MŚP i ich wpływ na realizację 2022 procesów biznesowych”.
Piotr Kryjom