Wzrost liczby osób z niepełnosprawnościami w społeczeństwie wiąże się z różnymi wyzwaniami dla przedsiębiorstw – także (a być może szczególnie?) tych skupionych wokół idei Przemysłu 4.0. Dobrą odpowiedzią na wiele z czekających nas w przyszłości sprawdzianów może być efektywnie wdrażana koncepcja Społecznej Odpowiedzialności Biznesu (ang. Corporate Social Responsibility, CSR) w obszarze szeroko rozumianej niepełnosprawności.
Nowy rozdział w działaniach CSR
Istnieje wiele różnorakich definicji CSR, przy czym w dużym uogólnieniu idea ta bywa określana jako kompleksowe zaangażowanie danego przedsiębiorstwa w aktywność prospołeczną oraz proekonomiczną. Przy jej wdrażaniu kładzie się duży nacisk na codzienny sposób postępowania charakteryzujący się etyką i odpowiedzialnością w kontaktach z interesariuszami. Ponadto w procesach związanych z CSR dużą rolę odgrywa poznawanie i włączanie nieustannie zmieniających się oczekiwań społecznych w strategię zarządzania. Podlegają one ciągłemu monitorowaniu w kontekście wpływu wdrażanych rozwiązań na konkurencyjność przedsiębiorstwa na rynku pracy. Istotnym elementem działalności społecznie odpowiedzialnej jest jej pełna dobrowolność.
Można więc powiedzieć, że koncepcja funkcjonuje poprawnie tylko, gdy przynosi korzyści zarówno przedsiębiorstwu, jak i danej grupie interesariuszy czy też całemu społeczeństwu. Innymi słowy: dana firma wygrywa wtedy, gdy jednocześnie wygrywają ci, którzy budują jej sukces – pracownicy, klienci, dostawcy, społeczność lokalna itd.
Społeczna Odpowiedzialność Biznesu realizuje się na kilku płaszczyznach ekonomicznych i społecznych, przy czym w ostatnim czasie coraz bardziej podkreśla się konieczność mocniejszego uwzględnienia w polityce CSR kwestii związanych z niepełnosprawnością. W tym świetle warto zauważyć, że przedmiotowa problematyka może dotyczyć niepełnosprawnych interesariuszy wewnętrznych oraz zewnętrznych. Dobre praktyki mogą dotyczyć zarówno samego miejsca pracy, jak i otoczenia, w którym funkcjonuje dane przedsiębiorstwo.
Zacznij od przygotowania ogłoszenia o pracę!
Istotny powinien być już etap rekrutacji pracownika, a nawet więcej – kluczowy może być moment przygotowania ogłoszenia o pracę. Warto w odpowiedni sposób zachęcić osoby z niepełnosprawnościami do aplikowania na dane stanowisko i podkreślić gotowość pracodawcy do zatrudnienia pracownika niepełnosprawnego. Zatroszczenie się o odpowiednie miejsce i czas spotkania oraz sprawdzenie czy kandydat nie potrzebuje pomocy w poruszaniu się po budynku to konieczność. Nie należy skupiać się na samej istocie niepełnosprawności, przy czym wiedzę o niej warto wykorzystać do poznania potrzeb potencjalnego pracownika.
Społeczne podejście do zatrudniania osób z niepełnosprawnościami musi charakteryzować się przede wszystkim promowaniem podmiotowości i potencjału osoby niepełnosprawnej. Powinno się dążyć do stworzenia takich warunków, w których osoby niepełnosprawne będą się czuły szanowane i doceniane, co niewątpliwie będzie pozytywnie oddziaływało na proces uwalniania w pełni ich potencjału.
Dzięki trafnemu zdiagnozowaniu krajowych i światowych trendów przy wdrażaniu koncepcji CSR możliwe będzie zatrudnienie bardzo utalentowanych pracowników, którzy wcześniej z różnych względów mogli być wykluczeni z otwartego rynku pracy. Danie szansy na zatrudnienie osobom z niepełnosprawnościami oraz umożliwienie wykorzystania ich kompetencji, umiejętności oraz doświadczenia może przyczyniać się do rozwoju danego przedsiębiorstwa.
Dostosuj swój biznes w pełni – przeciwdziałaj marginalizacji
Kolejny aspektem, na który warto zwrócić uwagę w kontekście Społecznej Odpowiedzialności Biznesu w sferze szeroko pojmowanej niepełnosprawności są szkolenia pracowników. Firmy chcące zyskać opinię podmiotu społecznie odpowiedzialnego powinny poświecić swoje zasoby na realizację różnego rodzaju spotkań czy warsztatów dedykowanych komunikacji z osobami z niepełnosprawnościami. Z całą pewnością wpłyną one pozytywnie na wzrost świadomości pracowników w przedmiotowym obszarze. W tym kontekście trzeba wspomnieć, że duże przedsiębiorstwa coraz częściej decydują się na powołanie stanowiska koordynatora, który reprezentuje osoby z niepełnosprawnościami zatrudnione w danej firmie. Pozytywnie odznaczają się również podmioty tworzące swego rodzaju kodeksy etyczne będące zestawianiem zasad i norm postępowania wobec interesariuszy.
Wśród dobrych praktyk w sferze dostępnego miejsca pracy wymienia się między innymi: włączniki świateł czy mechanizmy otwierania drzwi umieszczone na właściwej wysokości, odpowiednie oświetlenie i dostęp do światła dziennego, osobne pokoje do cichej pracy, elastyczne godziny pracy, częstsza możliwość pracy zdalnej czy szkolenia dla pracowników dotyczące niepełnosprawności, sposobów wsparcia bądź zasad zachowania się w obecności osób niepełnosprawnych.
Z drugiej strony trzeba pamiętać także o aktywnościach, które będą kierowane na zewnątrz firmy. Powinny ogniskować się one na realizacji programów, które będę owocować niesieniem pomocy i wsparcia osobom z niepełnosprawnościami i przeciwdziałaniem marginalizacji społecznej tych środowisk. Działania te mogą mieć charakter finansowy (np. przekazanie darowizny) bądź niefinansowy (np. wolontariat pracowniczy).
Ponadto przedsiębiorstwa chcące odznaczać się statusem firmy społecznie odpowiedzialnej w obszarze niepełnosprawności coraz częściej wprowadzają rozwiązania dla osób ze szczególnymi potrzebami – nie tylko w sferze ułatwień w dostępności architektonicznej, komunikacyjno-informacyjnej czy cyfrowej.
W obu tych zakresach – wewnętrznym i zewnętrznym – wdrożono już wiele pozytywnych rozwiązań, na których z pewnością warto się wzorować.
- W 2020 roku Sopockie Towarzystwo Ubezpieczeń ERGO Hestia SA zainicjowało kampanię „JA TEŻ”. Miała ona na celu szerokie informowanie o nowych benefitach dla swoich pracowników posiadających orzeczenie o niepełnosprawności, którzy mogli starać się o dofinansowanie na leczenie, rehabilitację czy zakup leków. Ponadto zapewniano 2 dni dodatkowego urlopu czy konsultacje ze specjalistami.
- „We love diversity. Siła różnorodności” to nazwa projektu zapoczątkowanego w 2020 roku przez T-Mobile Polska S.A. W ogólnym ujęciu polega on na podjęciu zakrojonych na szeroką skalę działań (szkolenia rekruterów, przygotowanie specjalnej strony internetowej, seria webinarów, wzmocnienie pozycji Koordynatora ds. Równego Traktowania), które docelowo mają pozwolić na efektywniejsze zarządzanie różnorodnością.
- Bank Credit Agricole w określonych przypadkach wyposażał swoje placówki w przenośne teleskopowe szyny najazdowe, które umożliwiały dostanie się do wnętrza osobom poruszającym się przy pomocy wózka inwalidzkiego.
- „Why Differences Matter – Dlaczego różnice mają znaczenie” to cykl wydarzeń zainicjowany przez ING Bank Śląski, który skupia się promowaniu szeroko rozumianej różnorodności i zwiększaniu świadomości pracowników. W ramach tego projektu zorganizowano na przykład konferencję dotyczącą pokonywania barier fizycznych oraz psychicznych (między innymi współpraca i komunikacja z osobami niepełnosprawnymi).
- Kilka lat temu Bank Millenium dostosował bankomaty do potrzeb osób z dysfunkcją wzroku czy umożliwił złożenie podpisu za pomocą odcisku palca.
Nie tylko dla zysku finansowego
Wyróżniamy dwa typy korzyści, jakie mogą być osiągane przez przedsiębiorstwo wdrażające pozytywne rozwiązania w zakresie społecznej odpowiedzialności w sferze szeroko pojmowanej niepełnosprawności. Po pierwsze, korzyści finansowe – czyli różnego rodzaju dofinansowania z PFRON, refundacja składek ZUS czy środki pieniężne na zorganizowanie odpowiednich szkoleń. Po drugie, korzyści niefinansowe – eksperci wskazują, że niepełnosprawni pracownicy nierzadko odznaczają się bardzo dużym zaangażowaniem i sumiennością. Wiedza i doświadczenia związane z szeroko rozumianą niepełnosprawnością mogą stanowić źródło niewyczerpanej inspiracji i innowacji dla danego przedsiębiorstwa. Ponadto w wielu przypadkach można także zaobserwować pozytywny wpływ na wizerunek firmy w lokalnym i regionalnym otoczeniu.
Korzyści niefinansowe to także większa efektywność i kreatywność kadry pracowniczej. Z badań przeprowadzonych w tym obszarze wynika, że 83% ankietowanych pracodawców uważa, że w pracy osoby z widoczną niepełnosprawnością są takie same albo nawet lepsze od innych pracowników ze względu na swoje zaangażowanie. Warto w tym miejscu przywołać bardzo interesujący przykład zatrudniania przez niemiecką policję osób niewidomych, które dzięki imponująco wyczulonemu zmysłowi słuchu potrafiły odkreślić markę oraz rok produkcji samochodu na podstawie nagranego materiału dźwiękowego.
Wśród innych korzyści wynikających z efektywnego wdrażania polityki różnorodności w zakresie wspierania osób z niepełnosprawnościami w przedsiębiorstwie wymienia się na przykład:
- umacnianie wartości kultury wewnątrzorganizacyjnej,
- wzmacnianie dobrej opinii o przedsiębiorstwie,
- przyciąganie i utrzymywanie utalentowanych pracowników,
- podwyższenie motywacji kadry pracowniczej,
- zwiększenie innowacyjności.
Przed nami jeszcze długa droga?
Podsumowując, w ostatnich latach coraz większy nacisk kładzie się na uwzględnianie w koncepcji Społecznie Odpowiedzialnego Biznesu działań prowadzących do integracji osób z niepełnosprawnościami i wspierania rehabilitacji zawodowej i społecznej tej grupy społecznej.
I choć dzięki koncepcji CSR ukierunkowanej na potrzeby osób niepełnosprawnych udało się już zrobić dużo dobrego, to idea ta nieustannie się rozwija i wciąż wymaga ona usystematyzowania, edukacji oraz uporządkowania – szczególnie jeśli chodzi o wiedzę i doświadczenia przedsiębiorców w przedmiotowym zakresie. Specjaliści podkreślają, że efektywne wdrażanie koncepcji CSR może przynieść wymierne korzyści w obszarze zarządzania zasobami ludzkimi, jak i w obszarze reputacji i wizerunku, co z kolei będzie dobrze przekładało się na konkurencyjność danego przedsiębiorstwa. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, aby podejmowane w tym obszarze aktywności nie były tylko incydentalnymi, doraźnymi wydarzeniami, lecz miały one charakter długofalowy, ponieważ tylko wtedy mogą przynosić pożądane efekty.
Koncepcja Społecznie Odpowiedzialnego Biznesu to nie tylko narażanie się na dodatkowe koszty, przykry obowiązek czy w ostateczności wymuszony dobry uczynek, ale może ona być bardzo cennym źródłem szans, innowacji i przewagi konkurencyjnej.