W tekście podsumowujemy główne wątki rozmowy na temat przyjętego przez Parlament Europejski dokumentu o nazwie „AI Act”. Gospodarzem spotkania był Seweryn Partyński – Sekretarz Małopolskiej Regionalnej Rady Przemysłu Przyszłości a jego rozmówcami byli:
- Robert Kroplewski – główny negocjator „AI Act” ze strony Polski,
- Prof. dr hab. Inż. Danuta Rutkowska – Prorektor ds. Nauki i nauczyciel akademicki w Społecznej Akademii Nauk w Łodzi,
- Carlo Paolicelli – Zastępca Dyrektora Działu Ekosystemu Przemysłu Przyszłości w Fundacji Platforma Przemysłu Przyszłości,
- Daniel Iwaniec – Application Development Manager w firmie ELPLC S.A.
Wydarzenie rozpoczęło się od wprowadzenia, przygotowanego przez Roberta Kroplewskiego, który ze względu na obszerność omawianego zagadnienia, skupił się na podstawowych zagadnieniach dotyczących regulacji sztucznej inteligencji (AI) oraz sensie wprowadzonych normatywnych uregulowań, które wejdą w życie za dwa lata. Według eksperta istnieje potrzeba zrozumienia przedmiotu regulacji w akcie dotyczącym sztucznej inteligencji oraz tego, jak definiować ją w kontekście normatywnym.
Różnorodność definicji i dochodzenie do ostatecznego kształtu aktu
Mimo przyjęcia w 2018 r. zgodnej i referencyjnej definicji systemów sztucznej inteligencji w ramach OECD, definicja ta podlegała zmianom w pracach normatywnych i nawet w propozycji KE miała nie ograniczać się jedynie do systemów opartych na uczeniu maszynowym, lecz również pokrywać software’y (algorytmy). Ostatecznie ostatni element nie trafił do aktu w wyniku prac grup negocjacyjnych zaangażowanych w prace tzw. trilogu.
Kroplewski zauważył, że kluczowe techniki AI koncentrują się głównie wokół sieci neuronowych i uczenia maszynowego, stanowiąc główną część dziedziny sztucznej inteligencji. Podkreślił, że dla prowadzenia biznesu, istotnymi aspektami są wpływ sztucznej inteligencji na autonomię przedsiębiorstw oraz ich zdolność do komercjalizacji, przy czym kluczowe jest wypracowanie strategii operacyjnych wobec decydujących czynników w systemach sztucznej inteligencji jakim są moce obliczeniowe, dane i modele. W Polsce, chociaż zasoby obliczeniowe są ograniczone, kreatywna kadra stanowi istotną przewagę dla rozwoju AI.
Definicja sztucznej inteligencji, opracowana przez różne, międzynarodowe, środowiska ekspertów, obejmuje różne techniki i podejścia, ale podkreśla, że systemy AI różnią się poziomem autonomii i interwencji człowieka. W kontekście regulacji Unii Europejskiej, wprowadzone akty prawne mają na celu nie tylko zarządzanie ryzykami, ale również wzmacnianie ekosystemu opartego na godnej zaufania sztucznej inteligencji, opierając się na zasadach etycznych, prawnych i technicznych.
Rozwój AI to nie tylko kwestia technologiczna, ale również moralna i społeczna, wymagająca wsparcia ze strony różnych instytucji oraz zaangażowania społecznego. Istnieje potrzeba stworzenia podejścia opartego na możliwej do wyjaśnienia sztucznej inteligencji, które umożliwi zwiększenie nadzoru człowieka nad działaniami systemów AI wobec problemu tzw. black boxu (czarnej skrzynki).
Wdrożenie tych regulacji jest niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa, przejrzystości oraz etycznego wykorzystania sztucznej inteligencji, zarówno w kontekście gospodarczym, jak i społecznym. Regulacje te obejmują różne aspekty, od definicji AI po ocenę ryzyka i zarządzanie danymi oraz prawami autorskimi.
W kontekście normatywnej warstwy aktu dotyczącego sztucznej inteligencji, istnieje potrzeba stworzenia systemu zarządzania ryzykami, który uwzględni różne etapy cyklu życia systemów AI, od budowy modelu po ich wdrożenie i stosowanie. Również istotne jest uwzględnienie zasad interoperacyjności, które umożliwią działanie systemów AI zgodnie z zasadami wzajemności i uzgodnionymi formatami, protokołami i standardami.
Potrzeba współpracy między nauką a biznesem w dziedzinie sztucznej inteligencji
Prof. dr hab. Inż. Danuta Rutkowska podkreśliła potrzebę współpracy między nauką a biznesem w dziedzinie AI, szczególnie w kontekście zastosowań przemysłowych, oraz zwróciła uwagę na różnice między definicją AI a systemem sztucznej inteligencji, który podlega regulacjom prawnych.
Profesor zauważyła, że sieci neuronowe, zwłaszcza te głębokie, oraz uczenie maszynowe stanowią obecnie najbardziej dynamicznie rozwijane obszary w dziedzinie sztucznej inteligencji. Jednakże istnieje także szereg innych obszarów, które są aktywnie rozwijane w ramach tego zagadnienia.
W kontekście regulacji prawnych, istotne jest zrozumienie, że definicje sztucznej inteligencji często odnoszą się do systemów sztucznej inteligencji, a nie samego pojęcia sztucznej inteligencji jako takiego. Oznacza to, że regulacje dotyczą konkretnych systemów i technologii, które można zaliczyć do sztucznej inteligencji, co wymaga precyzyjnego określenia granic tego zagadnienia.
Warto także zauważyć różnicę między pojęciem sztucznej inteligencji jako ogólnego odpowiednika naturalnej inteligencji a systemami sztucznej inteligencji. Podczas gdy sztuczna inteligencja może być szeroko stosowana jako termin ogólny, systemy sztucznej inteligencji odnoszą się do konkretnych technologii i aplikacji. Jest to istotne rozróżnienie w kontekście analizy oraz regulacji tego obszaru.
Kontekst gospodarczy i polityczny
Akt o sztucznej inteligencji nie powstał z filozoficznej czy etycznej potrzeby, lecz w odpowiedzi na konieczność regulacji i ochrony wartości związanych z praworządnością Unii Europejskiej. Pojawiło się wiele inicjatyw oraz wniosków Komisji Europejskiej, co doprowadziło do negocjacji nad kształtem aktu. Jego Kluczowym celem jest budowa systemów sztucznej inteligencji, które generują zaufanie w procesach biznesowych, a także w łańcuchach dostaw oraz administracji. Przyjęcie rozporządzenia o sztucznej inteligencji miało miejsce na początku roku 2024 i jest to ostatni kwartał pełnowymiarowej działalności Parlamentu Europejskiego w tej kadencji. To wydarzenie jest istotne nie tylko z tego powodu, ale również z uwagi na inne przyjęte akty prawne, takie jak rozporządzenie dotyczące GMO, które wpływają na rynek danych i procedury wykorzystania danych w celu budowania zaufania.
Rozporządzenie o sztucznej inteligencji zostało przegłosowane przez Parlament Europejski i oczekuje na przyjęcie przez Radę. Jednakże istnieje przekonanie, że nie będzie ono już podlegało dalszym zmianom i propozycje zmian, które zostały przegłosowane przez Parlament, pokazują ostateczny kształt tego dokumentu.
Carlo Paolicelli – Zastępca Dyrektora Działu Ekosystemu Przemysłu Przyszłości w Fundacji Platforma Przemysłu Przyszłości.
W kontekście gospodarczym, rozporządzenie to jest postrzegane jako narzędzie, które ma uruchomić pewnego rodzaju dynamiczne zmiany, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw. W Polsce istnieje duże zainteresowanie tym zagadnieniem, a kreatywność oraz talent polskich zespołów są wysoko oceniane na arenie międzynarodowej.
Istotne jest także przygotowanie ekosystemu administracyjnego państwa do funkcjonowania z wykorzystaniem SI, co wymaga zmiany nastawienia i dostosowania organów administracyjnych do nowych wyzwań.
Potencjalny wpływ aktu AI na działalność przedsiębiorstw
Daniel Iwaniec ocenił, że regulacje są konieczne i cieszy się, że Unia Europejska jest liderem w tym obszarze. Skupiając się na ochronie prywatności obywateli, dokument ten stawia wymogi, które mogą stanowić wyzwanie dla polskich firm, zwłaszcza dla tych, które nie dysponują dużymi budżetami na innowacje.
W przypadku potencjalnych zagrożeń związanych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w przedsiębiorstwach, ekspert zwrócił uwagę na brak odpowiedniej infrastruktury badawczo-rozwojowej oraz niewielkie nakłady na prace badawcze w polskiej nauce i gospodarce.
Polskie firmy powinny skoncentrować się na branżach, w których są mocne i rozwijać sztuczną inteligencję w tych obszarach. Jednym z kluczowych elementów jest zbieranie danych procesowych specyficznych dla przedsiębiorstwa, które mogą być wykorzystane do budowy rozwiązań sprzedawanych klientom.
Daniel Iwaniec – Application Development Manager w firmie ELPLC S.A.
Wprowadzone regulacje mogą stanowić wyzwanie dla polskich przedsiębiorstw, ale jednocześnie stwarzają możliwość wykorzystania własnych zasobów inżynierskich i danych procesowych do rozwoju innowacyjnych rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji.
Co dalej
Podsumowując, kluczowe jest nie tylko zrozumienie definicji AI i jej różnorodnych zastosowań, ale także przyjęcie odpowiednich ram prawnych, etycznych i solidności techniczno-organizacyjnej, które zapewnią bezpieczeństwo, przejrzystość oraz etyczność w wykorzystaniu tej technologii. Wdrażanie regulacji jest niezbędne dla zapewnienia stabilnego i uczciwego ekosystemu opartego na sztucznej inteligencji, a współpraca między sektorem publicznym, prywatnym a naukowym staje się kluczowa dla skutecznego wykorzystania potencjału AI w przyszłości.
