Dogniatanie to proces obróbki bezubytkowej polegający na wywieraniu nacisku na powierzchnię obrabianego przedmiotu przez elementy gniotące w postaci rolek, kulek, itd. Wzmocnienie lub utwardzenie warstwy wierzchniej przedmiotu uzyskuje się wskutek przemian mechanicznych wywołanych zgniotem.
Podczas dogniatania następuje uplastycznienie warstwy wierzchniej obrabianego przedmiotu. W punkcie styku siła dogniatająca wywołuje naprężenia kontaktowe w warstwie wierzchniej materiału. Jeśli wartość tych naprężeń przekroczy granicę plastyczności, materiał w pobliżu powierzchni zaczyna płynąć. Następnie część warstwy wierzchniej odkształcona sprężyście oddziałuje na część warstwy odkształconej plastycznie powodując jej ściskanie i przemieszczenie.
Ze względu na charakter oddziaływania elementów gniotących na powierzchnię, dogniatanie dzieli się na:
statyczne – siły dogniatania są niezmienne i działają na przedmiot przez elementy gniotące pozostające w ciągłym styku z przedmiotem obrabianym. Wśród technik dogniatania statycznego wyróżnia się:
- dogniatanie ślizgowe – gładki element nagniatający (najczęściej diament) dociskany jest do powierzchni obrabianej z odpowiednią siłą i przemieszcza się po jej powierzchni, wywołując w strefie dogniatania tarcie ślizgowe i odkształcenia plastyczne nierówności powierzchni.
- dogniatanie toczne – w trakcie procesu elementy (krążki, kulki, rolki) toczą się po obrabianej powierzchni przedmiotu pod obciążeniem statycznie działających sił naporu.
dynamiczne – siły dogniatania zmieniają się okresowo, a elementy gniotące nie pozostają w ciągłym styku z przedmiotem obrabianym. Wśród technik dogniatania dynamicznego wyróżnia się:
- dogniatanie (kulowanie) uderzeniowe skoncentrowane – proces ten polega na cyklicznym skoncentrowanym uderzaniu powierzchni obrabianej przez wirujące elementy dogniatające w postaci kulek, krążków lub trzpieni.
- dogniatanie (kulowanie) uderzeniowe rozproszone – proces polega na uderzaniu powierzchni obrabianej strumieniem kulek poruszających się z dużą prędkością, nadawaną im przez wyrzutnik wirnikowy lub sprężone powietrze.
